Koperen Passer Tienen

Club V-9

Verslag uitstap Antwerpen "BASF"

Vrijdag 15 september 2023
Foto's: Michel Foulon

Aantal deelnemers: 27
Weer: zonnig en aangenaam warm.

Weinig hindernissen

Wij waren er niet gerust in. Zouden wij om 10u de plaats van afspraak in het uiterste noorden van de Antwerpse haven wel halen?
Ter hoogte van Sterrebeek was het prijs: file en stapvoets verkeer. Wij maakten ons evenwel nodeloos ongerust, want na een paar minuten al loste het probleem zich als vanzelf op en toerden wij zonder verdere hindernissen tot aan toegangspoort 6, één van de 8 ingangen van het gigantische bedrijf BASF.

Koen Van Raamdonck

Omdat ik rond 9u.25 al even een kort telefoontje naar Koen Van Raemdonck (onze gids) had gedaan, stond die ons al breed lachend op te wachten om ons warm te verwelkomen.
Eerst was er natuurlijk het plasmoment. Daar was er wel even file. Nadien werden wij op koffie getrakteerd, in American style met een Belgisch toetsje, d.w.z. koffie in kartonnen bekertjes en voor de amateurs een sneetje peperkoek.

Toen was het tijd voor het item van de dag: BASF
Nadat ik Koen, vice-president en human resources-directeur van het bedrijf, even kort had voorgesteld, begon die enthousiast en to the point aan een uitgebreide, duidelijke en gestructureerde voorstelling van dit gigantische industriële bedrijf.
Via dit verslag wil ik hem nogmaals bedanken voor de wijze waarop hij ons heeft ontvangen en de manier waarop hij ons het bedrijf heeft voorgesteld. Maar ook omdat hij zo bereidwillig was mij zijn powerpointpresentatie te bezorgen. Zonder deze was het bijzonder moeilijk geweest om een accuraat verslag aan jullie te bezorgen. Nu was het erg gemakkelijk.

Het eerste beeld van zijn uitstekende presentatie maakte duidelijk dat fotograferen en roken binnen het bedrijf strikt verboden zijn.

BASF

BASF is de nummer 1 in de chemie. Wereldwijd telt het bedrijf 239 productievestigingen. Zo’n 111.500 medewerkers zijn erin actief en het heeft een omzet van ca. 87 miljard euro/jaar.

De afkorting BASF staat voor Badische Anilin- & Soda-Fabrik. De firma werd in 1865 opgericht door Friedrich Engelhorn en hield zich voornamelijk bezig met het maken van kleurstoffen.

De vestiging te Antwerpen is het grootste chemisch productiecentrum van België en het op één na grootste van de BASF-groep wereldwijd. Hun grootste productiecentrum en ook de hoofdzetel liggen in Ludwigshafen. In 1964 besliste BASF om een nieuwe fabriek op te richten in Antwerpen en trok daarvoor de som van 200 miljoen Duitse Mark uit. Op 10 december 1964 werd BASF Antwerpen NV officieel opgericht als volwaardige BASF-dochteronderneming. Eigenlijk ging de voorkeur van BASF om een nieuwe fabriek te bouwen eerder uit naar de Rotterdamse haven maar daar konden zij van de overheid alleen een terrein in erfpacht krijgen. BASF wilde volledig eigenaar worden van het terrein. De toenmalige Belgische regering kon in die tijd nog wel soepel vergunningen toekennen zonder al te lange procedures en tegenwerking van allerlei actiegroepen en stelde BASF een uitgestrekt stuk haventerrein ter beschikking dat het volledig in eigendom kon nemen. De deal was snel beklonken.

BASF beslaat in Antwerpen een terrein van ca. 6 km², zoveel als de hele Antwerpse binnenstad. Er liggen eventjes 44 km spoor en er werken ongeveer 3700 werknemers. De jaarlijkse omzet bedraagt ca. 9,1 miljard euro. Jaarlijks worden in het bedrijf enorme bedragen geïnvesteerd: in 2022 zo’n 325 miljoen euro. (Vergelijk met het bijkomend bedrag van 270 miljoen euro dat de Vlaamse regering na heel veel moeite en lange beraadslagingen kon vinden om de kinderopvang voor heel Vlaanderen wat meer ademruimte te geven)

Dergelijk investeringsbedrag impliceert dat het bedrijf voortdurend in beweging is. Nieuwe installaties worden gebouwd, er wordt gerenoveerd, nieuwe technieken en samenwerkingsverbanden binnen en buiten het bedrijf worden bestudeerd, uitgetest en vervolgens op industriële schaal in werking gezet. Kernwoorden in het Duits zijn “Product Verbund” , “Utilities Verbund”. En het resultaat van dat verbinden en samenwerken kregen wij nadien inderdaad te zien bij de busrondrit.  Bedrijfsnamen als o.a. “Dow”, “Inovyn”, “Ineos”, “Eurochem”, “Air Liquide”, “Combinant” die op bedrijfsgebouwen aangebracht waren, wezen erop dat er hier duidelijk intens samengewerkt werd met andere grote spelers uit de chemische industrie.

Wij zijn ons meestal niet bewust van de toegevoegde waarde aan onze maatschappij van dergelijk groot bedrijf. Voor 2022 was dat niet minder dan 1627,8 miljoen euro. Dit bedrag werd als volgt verdeeld:

• diverse bedrijfsbelastingen:                         318,8 miljoen euro
• R.S.Z.-bijdragen:                                           130,0 miljoen euro
• belastingen op lonen en wedden:                111,8 miljoen euro
• netto aan personeel:                                    238,9 miljoen euro (gem. 64324 euro/pers/jaar)
• intresten voor kredietverschaffers:              8,7 miljoen euro
• toegevoegde winst aandeelhouders:           819,5 miljoen euro

Na enige reflectie, kan je voor jezelf wel enkele bedenkingen maken bij deze cijfers.
Evenmin beseffen wij vaak hoe belangrijk chiemie is in ons dagelijks leven. Chemie vind je overal terug, ook waar je het niet verwacht: in babyluiers, in de woonkamer (designstoelen en andere meubelstukken), in de keuken (allerlei plastic materialen als bekers, borden, verpakkingsdozen…), in de badkamer (shampoo, zeep, deodorant, parfums, …), onderweg (schoenen, GSM, kleding, auto’s).

BASF is in de Antwerpse haven niet het enige chemisch bedrijf, maar wel veruit het grootste.
Andere bedrijven zijn o.a.: Solvay, Evonik, Total, Lanxess, Bayer, Covestro, Ineos, Exon Mobil … Voor de geïnteresseerden verwijs ik graag naar het kaartje dat zij ontvingen toen wij in januari Portopolis bezochten.

De vestiging in Antwerpen is ook niet de enige in België. In Gent bouwde BASF een innovatiecentrum dat waardevolle eigenschappen voor verschillende gewassen ontwikkelt d.m.v. biotechnologische en moderne veredelingstechnieken. In Brussel bevindt zich de zetel waar de medewerkers zitten die voor de BASF Group de dialoog sturen met de politieke actoren binnen de EU.
Het kantoor in Waterloo huisvest de belangrijkste verkooporganisatie in de Benelux en het hoofdkantoor van twee internationale divisies.
In Bornem ligt het hoofdkantoor van “BASF Coatings Services NV”, dat autolakken commercialiseert onder de merknamen “R-M” en “Glasurit”. Ook Chemmetall is er actief.

Verbund

“Verbund”, werd hoger al gesteld, is een kernwoord in de visie van het bedrijf. Zo wordt in “Verbund – productintegratie” in elk productieproces de klemtoon gelegd op het streven naar minder transport, zinvol gebruik van nevenproducten, minder impact op het milieu en het delen van kennis.

In “Verbund – logistieke integratie” waarbij het gaat over zo’n 14,3 miljoen ton volume wordt gezocht om deze enorme hoeveelheid zo efficiënt mogelijk te verplaatsen. Dit betekent dat er rekening gehouden wordt met CO² uitstoot, verkeershinder (files), kosten, verplaatsingsduur…. Momenteel wordt dit volume als volgt over de verschillende vervoerstypes verdeeld: 57% scheepvaart, 28% pijpleidingen, 11% wegtransport, 4% spoor.

“Verbund Energie- en Milieu-integratie” zoekt naar synergie tussen energieproducerende (stoomproductie) en energieverbruikende (stoomconsumptie) processen.
Sommigen onder ons herinneren zich uit hun lessen scheikunde wellicht nog het bestaan van endotherme (waarbij warmte nodig is om de reactie goed te doen verlopen) en exotherme reacties (waarbij warmte tijdens de reactie vrijkomt). Als je vrijgekomen warmte meteen kan inzetten voor processen waarvoor warmte nodig is, creëer je natuurlijk een win-win situatie.  

Hoeft het gezegd dat het “Verbund Energie- en Milieu-integratie” vandaag tegen de achtergrond van de klimaatverandering, meer dan ooit actueel is? Ook in dit verband wordt in BASF en bij uitbreiding in de industrie in ’t algemeen gezocht naar nieuwe mogelijkheden en oplossingen.

Veiligheid staat voorop. Koen wees er trots op dat het voorbije half jaar geen enkel ernstig arbeidsongeval was gebeurd. BASF heeft een uitstekend en gespecialiseerd brandweerkorps dat ook samenwerkt met het korps van de stad Antwerpen en dat, indien nodig, inspringt bij incidenten in andere havenbedrijven.

Bedrijfsfilosofie

Binnen het bedrijf wordt het belang van alle medewerkers onderstreept. Procesoperatoren, logistiek medewerkers, financiële specialisten, ingenieurs, techniekers, laboranten, mensen voor onderhoud, preventiemedewerkers… ze zijn allemaal belangrijk in de complexe keten die uiteindelijk tot de gewenste resultaten leidt.
Omdat het personeel beseft dat het gewaardeerd wordt, dat er aandacht besteed wordt aan hun gezondheid en hun gezin, is hun motivatie groot en het absenteïsme vrij klein. Het bedrijf stimuleert de werknemers op het vlak van mobiliteit (eigen busdienst, fietsen en fietsvergoeding), aantrekkelijkheid van de werkplek, loon, pensioen, werkplekleren, groeimogelijkheden door levenslang leren, bonussen, internationaal werken, vakantieregeling, diversiteit en inclusie, duidelijke regels en afspraken op basis van breed overleg, maaltijdcheques, verzekeringen, leiderschapsontwikkeling, flexibel werken, sociaal overleg (één van de verantwoordelijkheden van onze gids Koen), bedrijfsrestaurant, extra voordelen, …

Een kleine berekening op basis van de cijfers eerder in dit verslag maakt duidelijk dat het gemiddeld nettoloon van de medewerkers bij BASF Antwerpen zo’n 64594 euro/jaar bedraagt, of ca. 5382 euro/maand.

BASF zegt ook te staan voor waarden. Zij gaan voor: creatief, open, verantwoordelijk en ondernemend. “Talent moet je verdienen” is één van de slogans en daar doet het bedrijf veel voor. Jaarlijks biedt het een 200-tal stageplaatsen aan (zijn zeer gegeerd) en doet het zo’n 300 nieuwe aanwervingen.
“Levenslang leren om te groeien” is een andere slogan. De traditionele scholing zorgt slechts
voor 10% van de skills. 20 % wordt opgedaan via collega’s en anderen en 70 % door zelfstudie en ervaring.

Warm contact met de buurt behoort eveneens tot de “Verbund-filosofie” die de firma uitdraagt.
Er is regelmatig overleg met de aan het bedrijf grenzende gemeenten: Berendrecht, Woensdrecht, Zandvliet, Hoogerheide, Stabroek en Ossendrecht met als slogan: “BOB - BASF Open voor de Buurt!”
De inwoners van genoemde gemeenten krijgen regelmatig berichten van het bedrijf en uitnodigingen voor de opendeurdagen.

En toen was het tijd voor vragen. Die waren er nauwelijks want onze spreker had ons zoveel informatie over het bedrijf bezorgd, dat wij even moesten bekomen.

Rondrit op het BASF-terrein

Op weg dan maar voor een interessante rondrit met de autocar door het gigantische bedrijfsterrein.
Buizen dat wij gezien hebben! In Mol vroeg Pierre of er nog zand moest zijn. Hier konden wij hetzelfde zeggen: moeten er nog buizen zijn?
We zagen buizen en nog eens buizen. Een wirwar waar een kloek haar jongen niet meer in vindt. In alle doormeters, kilometers en kilometers lang, langs viaducten over en onder de weg, van onder naar boven, van boven naar onder, van links naar rechts en van rechts naar links.
En zich dan realiseren dat al die dingen nog functioneren ook, dat hier belangrijke producten ontstaan en getransporteerd worden, producten die vroeger niet bestonden en die nu zo belangrijk zijn.

Tijdens de rondrit bracht Koen ons langs verschillende deelfabrieken van het bedrijf. Wij konden de betekenis van “Verbund” in de praktijk zien. Op de site staan een vijftigtal chemische productie-installaties. Die staan niet op zichzelf maar zijn verbonden met elkaar. De eindproducten van de ene installatie dienen vaak als grondstof voor de andere installatie.

Het chemisch jargon dat bij elk van de installaties aan de orde is, gaat het petje van de meesten onder ons te boven. Vandaar dat ik het er niet verder over wil hebben en dat ik hiermee het verslag aan het bezoek aan BASF afsluit. Het was in ieder geval een ontdekking waar wij met ontzag voor het menselijk vernuft naar terugkijken.

Wie meer wil weten over deze productie-installaties en over wat zij produceren, raad ik aan om BASF eens op te zoeken op Google. Je kan je er gerust een paar dagen mee amuseren.

Foto's

Er zijn in dit verslag geen foto’s over ons bezoek opgenomen. Je weet waarom. Op de website van onze vereniging blijkt evenwel dat fotograaf Michel zich wel heeft kunnen uitleven in het Colmarrestaurant. Je vindt er ook een foto met gastheer Koen.

Om 13.u00 kwamen wij toe in het Colmarrestaurant Wezenberg aan de Gerard le Grellelaan 2 te Antwerpen.
De sfeer zat goed, iedereen had honger en dorst en er werd vol verwachting en zelfs ongeduldig uitgekeken naar het aperitief. Dat liet niet lang op zich wachten en de amuses gingen er ook vlot in. Onze chef-catering, Fred, stelde het menu voor en de keuzemogelijkheden. Iedereen vond zijn gading en de bediening nadien verliep vlot. Het rijkelijk voorziene desserten-buffet werd vervolgens alle eer aangedaan.  Voldaan en tevree nestelden wij ons opnieuw in de comfortabele autocar van Michel waar sommigen ervan profiteerden om een uiltje te vangen.

De terugtocht naar Tienen verliep zonder problemen waardoor wij al rond 16u.30, vroeger dan voorzien, opnieuw aan de “Carrefour” toekwamen.
Een bijzonder interessante en leerrijke ontdekkingstocht zat er weer op.

Maurice
Ransberg 24 september 2023