Koperen Passer Tienen

Club V-9

Keizerlijk Aken

Verslag 19 oktober 2018

Wanneer? Vrijdag 19 oktober 2018 Wie? 30 deelnemers herleid tot 29 na spijtig forfait van Guy S.; restten 11 dames en 18 heren Wat? Bezoek aan Aken (er werd al langer "gezeurd" om die prachtige stad eens te bezoeken; uiteindelijk is het er toch van gekomen!) Programma: voormiddag geleide wandeling door de historische binnenstad; middagmaal "Zum Goldenen Einhorn"; namiddag geleid bezoek aan Dom en Schatkamer 1 Begeleiding: wandeling Jeanine Verhagen en Monika Staffels; Dom en Schatkamer Senne en … iemand anders!

***

De start om 8 uur verliep vlekkeloos: iedereen flink op tijd, de bus op tijd, een zacht weertje voor de tijd van het jaar (wat later op de dag wel wat zou veranderen door een venijnig fris windje) en het humeur in de groep zoals op de hoogdagen, altijd dus! Of zorgde de aanwezigheid van onze dames voor enige stijging van het testosterongehalte bij de "heren van de schepping"? De rit zelf kon moeilijk beter, voorbeeldig haast, lees weinig fileleed, en dus nog tijd en wat clubcentjes voor een welgekomen en dus deugdoend koffietje bij "Elise in die Brunnen" (203-204-205) waar enkelen ook al watertandend lonkten naar de enorme ijstaarten (206) in de toonbank! Door enige malconversatie in de communicatie tussen de "Aachen Tourist Service" en onze inrichtende macht, begon de start van de wandeling door historisch Aaken met enige vertraging. De groepen werden gevormd, eentje voor de-nog-kwiek-te-been-zijnden, een andere door omstandigheden gedwongen tot wat langzaamaan te doen voor de trageren. Ik nestelde mij bij de "tragen" (224), zodat mijn relaas misschien niet altijd klopt met de dat van de snellere meisjes en jongens!

***

Starten deden we zoals meestal bij een gegidste rondleiding met wat historische gegevens, mijns inziens, zoals ook bijna altijd, vrij (te) uitgebreid!

Aken was al in de Romeinse tijd een belangrijke nederzetting. Karel de Grote liet er in 778 zijn palts bouwen. In de vroege middeleeuwen hadden de koningen geen vaste verblijfplaats, maar reisden ze het land rond, trekkend van palts naar palts. Het was dus een tijdelijke verblijfplaats van de koning met een uitgebreide infrastructuur, minstens een woning voor iedereen, een kerk en een grote hoeve. Aken was zijn meest geliefde residentie en hij verhief Aken tot hoofdstad van zijn rijk "waar de zon nooit onderging"! Er bestaat geen duidelijkheid over de geboorteplaats van Karel (Herstal?), maar wel dat hij op 28 januari 814 in Aken overleed. Hoewel Frankfurt later heel wat privileges overnam, bleef Aken toch een politiek belangrijke rol spelen. Om een idee te krijgen van de rijke geschiedenis van Aken, is er een tijdlijn gemaakt in het cirkelvormig gebouwtje in het parkje achter de Elisenbrunnen. Onder de glazen overkapping vind je behalve restanten van opgravingen (212) ,ook een tijdlijn doorheen de geschiedenis van Aken.

In het gelijknamige gebouw "Elisenbrunnen" (209) waarin ook de toeristische dienst gevestigd is (en waar ook onze beide gidsen braafjes op ons zaten te wachten terwijl wij "koffieslurpten"!), genoemd naar Elisabeth van Beieren, bevinden zich de zwavelhoudende bronnen waarvan het water 46° bedraagt en hun aanwezigheid duidelijk verraden door hun doordringende geur van zwavel (rotte eieren!). Binnenin merk je dat heel wat bekende figuren, waaronder schrijvers, dichters en filosofen, kwamen kuren in Aken omdat het water een geneeskrachtige werking scheen te hebben (211). De Carolus Thermen, de nieuwe, nog warmere thermen liggen even buiten de stad in het stadspark.

Aan het einde van de Elisengarten, op de hoek van de Fiedrich Wilhelm Platz, richting Dom, komen we bij een merkwaardige fontein: "Der Kreislauf des Geldes" (213-214-215) . Het water draait in tegenwijzerzin en maakt een opening in het midden. Op de rand beelden diverse bronzen figuren de kringloop van het geld uit: hebzucht, gierigheid, neerbuigendheid, rijkdom, terwijl ook een vader aan zijn kroost de omgang met geld probeert uit te leggen. Voorbijgangers gooien er al eens muntstukjes in, die er dan 's avonds door de minderbegoeden steevast worden uitgevist! Een eindje verder wijst onze gids ons op de grote bronzen nagels in het wegdek (216). Hoewel hij ongeletterd was, symboliseren ze de handtekening van Karel de Grote: je herkent duidelijk de K, de R, de L en de S met in het midden van het vierkantje de persoonlijke bijdrage van Karel: een simpel streepje waarin je met enige goeie wil een y kan herkennen! Eeuwen geleden tekenden ongeletterden belangrijke papieren met een kruisje! Die bronzen merktekens markeren hier een stadswandeling.

En daar zijn ze dan: de eerste van de talloze winkeltjes en "Bäckereien" waar hét symbool van Aken massaal in de overvolle etalages ligt in alle vormen, kleuren en smaken: de Printe (218-219)! De naam van deze zoete lekkernij komt van het Engelse printen, omdat het maken van de Printe in houten vormen deed denken aan het ouderwetse drukken. Iedere bakker gebruikt zijn eigen recept dat al vele generaties in de familie wordt doorgegeven en angstvallig geheim wordt gehouden en… natuurlijk als het beste wordt geroemd! "Nobis Printen" is de bekendste winkel in Aken. Uiteraard mocht er ook geproefd worden van de ietwat taaie, of harde, naar peperkoek smakende stukjes koek met of zonder chocola die onze gids voor ons wist op te scharrelen in één van de winkeltjes.

We laten de Dom links liggen (dat is voor straks) en bereiken zo de Markt van Aken aan de voorzijde van het Stadhuis. Hier stond het paleizencomplex (palts) van Karel. Zijn aanwezigheid wordt nog altijd gesymboliseerd in de vorm van een enorm beeld van de Keizer boven op de Karlsbrunnen, de oudste bron van Aken. De koperen schaal die het bovenste bekken van de fontein vormt, zou alleen al meer dan 3000 kg wegen! Later werden ook nog een bekken uit blauwe hardsteen en twee bronzen vissen toegevoegd.

Vlak achter de fontein kan je niet naast het gotische Rathaus (230) kijken, gebouwd in de eerste helft van de 14de eeuw op de plaats waar de palts stond van Karel de Grote. Hier stond vroeger zijn Koningshal, het Europees machtscentrum van toen. Die verbondenheid met Europa is er nog steeds, want in de Kroningszaal wordt altijd de "Karelspreis" uitgereikt aan wie zich verdienstelijk heeft gemaakt voor de Europese eenheid. Dit jaar viel die eer te beurt aan de Franse president Emmanuel Macron, maar uit ons land kregen o.a. Herman Van Rompuy, Leo Tindemans, Paul-Henri Spaak en ook de Duitse kanselier Angela Merkel de prijs al toegewezen. De voorgevel van het stadhuis is rijk versierd met 50 beelden van Duitse koningen, reliëfs en wapens. De ganse eerste verdieping is één grote zaal waar na de inauguratie de kroningsfeesten gehouden werden. Door een grote stadsbrand, ontstaan in een bakkerij, werd in één dag nagenoeg de hele stad platgebrand. Alleen de Dom, het Stadhuis en nog een paar grote gebouwen bleven gespaard. Tegen de linker zijgevel van het stadhuis bevindt zich nog het enige houten huis dat die stadsbrand overleefde. Rechts bevindt zich nog de oorspronkelijke Granusturm, een monumentale twintig meter hoge toren, nog een overblijfsel van Karels Königsplatz.

Onze gids wijst ons en passant op het Couvenmuseum hier vlakbij. Het toont hoe de rijken in de 18de en 19de eeuw leefden en bevat prachtig meubilair en huisraad uit die tijd. Voor de liefhebbers een must!

We verlaten dit indrukwekkende plein aan de rechterkant van het stadhuis en begeven ons naar het plein erachter, het Katsschof (220 tot 223;236), waar zich ook het nieuwste museum van Aken bevindt: het Centre Charlemagne. Hier wordt de hele geschiedenis van de stad Aken belicht. Het Katsschof is het belangrijkste plein in Aken en ligt tussen de achterzijde van het Rathaus en die van de Dom en biedt dus een prachtig uitzicht op beide gebouwen. Het dankt zijn naam aan de schandpaal die hier vroeger stond. Dit stemmig plein is dé plek waar grote evenementen georganiseerd worden zoals concerten, festivals en natuurlijk de Akense kerstmarkt. Aan de kant van het Rathaus ligt de kruidentuin (228) van Karel de Grote (door onze gids blijkbaar over het hoofd gezien maar dankzij Pols aandachtige camera hier opgevist!). Dit kleine tuintje gebruikte Karel voor medicinale kruiden. Weinigen weten dat de keizer niet alleen een groot veldheer en dito staatsman was, maar ook een vurig pleitbezorger voor het gebruik van kruiden.

***

Einde van de rondleiding en dus op naar "Zum Goldenen Einhorn" (229), een typisch Duits restaurant dat Jean voor ons had geselecteerd en gereserveerd. Schitterend gelegen op de Markt biedt dit oudste restaurant van Aken een imponerend uitzicht op Rathaus en fontein. In een gemoedelijk achterzaaltje, misschien wat dicht op elkaar (233-234), kregen we van een paar lieftallige dames (ééntje toch zeker, maar de andere draaide achteraf wel bij!) volgend menu geserveerd nadat eerst bij het aperitief (sherry of iets naar believen) de twee aanwezige jarigen, Fons en Freddy, hun acclamaties in ontvangst hadden genomen (231-232) : tomaat- en wortelsoep met basilicumroom, Weense kalfslapjes (het waren eerder kalfslappen!) met frieten en bijhorend slaatje, mayonaise en ketchup, om te eindigen met mousse van zwarte chocolade, verse vruchten en slagroom. Uiteraard ontbraken wijn in de traditionele kleuren rood en wit en water "mit oder ohne Gas" niet op het appel. De koffie kon er nog net bij, want we liepen alweer achter op het voorziene tijdsschema voor ons bezoek aan de Dom en de Schatkamer.

***

De Dom, een heel bijzonder werelderfgoed van de UNESCO, vormt, samen met het Stadhuis, letterlijk het centrale punt van het historisch centrum. Grafkerk van Karel de Grote, kroningsplaats van Duitse koningen, kathedraal van het bisdom Aken, belangrijke bedevaartplaats, een domschat van bijzondere waarde: de dom van Aken, sinds meer dan 12 eeuwen bewaard gebleven en gegroeid uit de toenmalige hofkerk (de "Pfalzkapelle"), is zowel cultureel als historisch een kostbaar juweel. Hoog tijd dus voor een bezoek!

We gaan binnen via de indrukwekkende, zware bronzen deur (de Wolfsdeur -onze Rik kon het niet laten ze eens vol bewondering te gaan strelen!) en "botsen" zowaar op het beeld van een dreigende wolf! Aan dit beeld is een leuke sage verbonden over het ontstaan van de dom. Tijdens de bouw was op een bepaald ogenblik het geld op! Satan wilde wel helpen, maar eiste in ruil de eerste ziel die de kerk binnenging. Hij verwachtte dat de bisschop als eerste zou binnengaan, maar de mensen stuurden een wolf vooruit. Toen Satan het bedrog bemerkte, werd hij woedend, rende huilend de kerk uit en sloeg de deur zo hard dicht dat hij zijn duim verloor; die kan men tegenwoordig nog steeds voelen in de muil van de rechterleeuw aan de buitenzijde van de bronzen deur!

Bij het binnengaan valt meteen het centrale cirkelvormige gedeelte op (een octogoon), dat thans als schip van de kerk fungeert; het dateert uit eind 8ste eeuw en is gebouwd naar Byzantijnse voorbeelden (239) duidelijk merkbaar in de bogen. De indrukwekkende lichtkroon, de zogeheten "Barbarossaluchter" (248), staat symbool voor het hemelse Jeruzalem en is een geschenk van keizer Frederik Barbarossa.

In het koor vallen twee gouden reliekschrijnen op. In het voorste, het Mariaschrijn, worden de belangrijkste relikwieën van de kerk bewaard, o.a. de windselen en de lendendoek van Jezus evenals de onthoofdingsdoek van Johannes de Doper. Karel liet ze uit het H. Land overkomen en om de 7 jaar worden zij aan de gelovigen getoond (volgende heiligdomsbedevaart in 2021). In het achterste, het Karelschrijn (244), wordt het gebeente van de Keizer bewaard. Hier werden in de loop der eeuwen koningen en koninginnen gezalfd en gekroond en op de troon van Karel de Grote ingehuldigd. Die troon (247) bevindt zich in de galerij op de eerste verdieping en is een zeer eenvoudige marmeren zetel gemaakt van antiek, hergebruikt materiaal (zie inscripties op de zijwand!) (245).

Bij zoveel moois verliest een mens elk besef van tijd en plaats zodat er nauwelijks wat tijd restte voor die andere parel, de Domschatkamer, maar Senne wilde er toch nog wat tijd van zijn al verlopen gidsbeurt aan besteden. Volgens de literatuur behoort deze schatkamer tot de mooiste en meest indrukwekkende van Europa. Dat wilde Senne toch nog graag even tonen aan de hand van een paar van de meest in het oog springende voorwerpen. Zo o.m. de marmeren Proserpina Sarcofaag die Karel uit Italië liet overbrengen en vermoedelijk vanaf zijn dood tot zijn heiligverklaring als zijn laatste rustplaats diende. Het reliëf op de voorzijde toont de mythe van de ontvoering van Proserpina door Pluto, de god van de onderwereld. Die ontvoering mislukt, want de draak die de wagen trekt, blijft met zijn staart tussen het achterwiel hangen! Toen de sarcofaag van uit de kerk naar de bovenste rondgang moest getrokken worden, braken de touwen en viel de sarcofaag in stukken uiteen.

Een ander pronkstuk is de Karelsbuste (249) uit gedeeltelijk verguld zilver. Het is geen waarheidsgetrouw portret, maar een geïdealiseerde voorstelling. Onder de kroon wordt de schedel van Karel de Grote bewaard. Aan weerszijden van de sokkel bevinden zich openingen. Zo kon de buste in de middeleeuwen op een soort draagstel ter verwelkoming van een nieuwe koning in Aken naar de stadspoort worden gedragen.

Een van de meest kostbare stukken is het Kruis van Lotharius (251). Dit processiekruis doet nog altijd dienst en staat tijdens belangrijke missen naast het hoofdaltaar in de Dom. De kern bestaat uit eikenhout en is belegd met goud, verguld zilver en edelstenen. De voorzijde toont een gekruisigde Christus, terwijl op de achterzijde in het centrum van de kruisbalken in een veelkleurige edelsteen het beeld van keizer Augustus met lauwerkrans natuurgetrouw (zelfs met blozende kaken!) gesneden is.

In de Armreliekhouder (250) uit verguld zilver kan men door een venster de beenderen uit de rechterarm van Karel zien. Die werden uit het Karelschrijn genomen en in de reliekhouder geplaatst. Voor de vele andere kostbaarheden die door de eeuwen heen zijn geschonken door invloedrijke personen, bleef helaas geen geleid bezoek meer over, maar konden op eigen houtje bezichtigd worden: meerdere reliekhouders (o.m. de schitterende drietorenreliekhouder), altaren, retabels, monstransen, kelken… meer dan honderd bijzondere stukken die alle een plek in de geschiedenis hebben gehad.

***

De ligging van Aken vlak bij de grens zorgt ervoor dat de stad gemakkelijk bereikbaar is. Ze wordt dan ook druk bezocht, niet alleen om zijn waardevol historisch centrum, maar ook om zijn boeiende musea, zijn geneeskrachtige warmwaterbronnen, zijn vele winkels, restaurants en… terrasjes. Door de kouder wordende wind hadden de meesten onder ons daar echter geen zin meer in, wel in het betere koffiewerk of het lokkende roomijs bij Elise-in-de-Brunnen….

Door zijn grote veelzijdigheid is deze keizerlijke stad beslist een retourtje waard, maar volgende keer gaan wij toch maar "brusselen"! Auf Wiedersehen!

Pierre